İçtihatlar

Davacı, davalı şirket ile araç kiralama sözleşmesi yapıldığını, teminat olarak bono verildiğini, davalının sözleşmeyi tek taraflı olarak feshettiğini, feshedilen sözleşme nedeniyle herhangi bir borcunun olmadığını, bedelsiz kalan senedin iade edilmeyerek icraya  konulduğunu iddia ederek menfi tespit talebinde bulunmuştur. Uyuşmazlık, araç kiralama sözleşmesinden kaynaklanmaktadır. Araç kiralama sözleşmesinin teminatı olarak verilen bonolara dayalı olarak açılan menfi tespit davası, kira ilişkisi nedeniyle sulh hukuk mahkemesinde çözümlenmelidir. Bu durumda, görev dava şartı yokluğu nedeni ile davanın usulden reddine karar verilmelidir.

Taraflardan herbiri ikamesini talep ettiği delil için mahkemece belirlenen avansı, verilen kesin süre içinde yatırmak zorundadır. Taraflardan birisi avans yükümlülüğünü yerine getirmezse, diğer taraf bu avansı yatırabilir. Delil ikamesi avansının kesin sürede yatırılmamış olması tek başına davanın reddi nedeni değildir. Bu delilden vazgeçilmiş olduğu kabul edilerek diğer delillere göre karar verilmelidir. Açıklanan hususlar dikkate alınmaksızın, verilen kesin süreye rağmen bilirkişi ücretinin yatırılmaması nedeniyle yazılı gerekçelerle davanın reddine karar verilmesi usul ve yasaya aykırıdır.

Dava, İİK’nun 277. ve devamı maddelerine dayalı olarak açılmış tasarrufun iptali talebine ilişkindir. İİK’nun 283. maddesine göre iptal davası, üçüncü şahsın elinden çıkarmış olduğu mallar yerine geçen değere ilişkin ise, davanın kabulü halinde tazminata karar verilir. Bu durumda 3. kişinin sorumlu olduğu miktar, elden çıkarılan malın o tarihteki gerçek değeridir. Tasarrufun iptali davalarında  hakim, iptale tabi tasarrufların konusu olan mallar hakkında alacaklının talebi üzerine ihtiyati haciz kararı verebilir. Teminatın lüzum ve miktarını mahkeme takdir eder. Şu kadar ki, dava elden çıkarılmış malların değerine ilişkin ise, teminat gösterilmeksizin ihtiyati haciz kararı verilemez. Dava konusu taşınmazların dava dışı 5. kişi elinde olduğu sabittir. Bu durumda, teminat karşılığında ihtiyati hacze karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde karar verilmesi hatalıdır.

Dava, işyeri sigorta sözleşmesinden kaynaklanan ve bina malikinin sorumluluğuna dayalı rücuan tazminat talebine ilişkindir. Bina malikinin sorumluluğu, kusursuz sorumluluk olup malikin kurtuluş beyyinesi getirmesi de mümkün değildir. Ancak sebep-sonuç bağını kesen, zarar görenin veya üçüncü kişinin ağır kusuru veya mücbir sebep var ise bunları kanıtlayarak sorumluluktan kurtulabilir. Sigortalı işyerinde çatıdan giren sular nedeni ile hasar oluştuğu, yağışlar nedeniyle Bakanlar Kurulunca alınan bir afet kararı olmadığı dosya kapsamı ile sabittir. Bu yağışların mücbir sebep sayılmamasına göre bina maliki davalının sorumluluğunu ortadan kaldıran bir durum bulunmamaktadır.

Dava, trafik kazasından kaynaklanan destekten yoksun kalma tazminatı talebine ilişkindir. Hatır taşıması, sigorta teminatı kapsamında ise de, hatır taşımaları bir menfaat karşılığı olmadığından, bu nevi taşımalarda BK’nun 43. maddesi uyarınca tazminattan uygun bir indirim yapılmalıdır. Hatır taşıması nedeniyle indirim yapıldığında bundan dolayı reddedilen miktar üzerinden davalı lehine vekalet ücretine karar verilemez. Hatır taşıması indirimi nedeni ile davalı yararına vekalet ücreti takdir edilmemesi gerekirken, açıklanan hususlar dikkate alınmaksızın, yazılı şekilde davalı lehine vekalet ücretine karar verilmesi usul ve yasaya aykırıdır.

Dava, 3402 SK’nun 41. maddesi uyarınca yapılan teknik hatanın düzeltilmesi işleminin iptali istemine ilişkindir. Kadastro Müdürlüğünce düzeltme kararı verilmesi halinde, bu karar ilgililerine tebliğ edilir. Bu karara karşı, tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde dava açılmaması halinde tapu sicilinde düzeltme yapılır. 30 günlük süre içinde açılacak davalarda görevli mahkeme, 3402 SK’nun 41/1. maddesi uyarınca sulh hukuk mahkemesidir. 30 gün geçtikten sonda açılacak tapu iptali ve tescil davalarında ise asliye hukuk mahkemeleri görevlidir. Somut olayda, 30 günlük süre geçtikten sonra dava açıldığına göre sulh hukuk mahkemesince görevsizlik kararı verilmesi gerekirken, esas hakkında karar verilmesi usul ve yasaya aykırıdır.

Dava, eser sözleşmesinden kaynaklanan bakiye iş bedelinin tahsili için başlatılan icra takibine yönelik itirazın iptali talebine ilişkindir.  Dava şartları ve ilk itirazlar ön incelemede sonuca bağlanır. Ön inceleme ise, dilekçelerin karşılıklı verilmesinden sonra yapılır. Buna göre, görevsizlik kararı verilebilmesi için dava dilekçesinin davalıya tebliği, cevap süresinin beklenmesi, süresi içinde cevap verilmesi halinde davacıya tebliği, onun cevaba cevap verme süresinin beklenmesi, verdiğinde bunun diğer tarafa tebliği ve davalının ikinci cevap süresinin beklenmesi zorunludur. Dava dilekçesi davalıya tebliğ edilip savunma hakkı tanınmadan dosya üzerinden görevsizlik kararı verilemez.

Davacı, kooperatif üyesi olarak kendisine düşen daireyi teslim aldıktan sonra ortaya çıkan ayıpların yükleniciden tahsili talebinde bulunmuştur. Davacı daire maliki ile davalı şirket arasında yazılı ya da sözlü eser sözleşmesi bulunduğu iddia edilmemiştir. Sözleşme ilişkisi, kooperatif ile davalı yüklenici  arasındadır. Davacı, kooperatiften hakların temlik alındığına dair belge ya da delil sunmamıştır. Bu durumda, taraflar arasında herhangi bir sözleşme ilişkisi bulunmadığından pasif husumet yokluğu nedeniyle davanın reddi gerekirken, işin esasına girilerek yazılı şekilde karar verilmesi hatalıdır.

Dava, ortaklığın giderilmesi talebine ilişkindir. Bu nevi davalar; iki taraflı, taraflar için benzer sonuçlar doğuran davalar olup, sonuçta kazanan ve kaybeden taraftan söz edilemeyeceğinden yargılama giderleri ve vekalet ücreti taraflara payları oranında yükletilmelidir. Açıklanan hususlar dikkate alınmadan, yazılı şekilde karar verilmesi hatalıdır.

Bozma kararı ile ilk hüküm hayatiyetini yitirir. Bozma kararından sonra bozmaya uyularak verilen hüküm, yeni bir hükümdür. Bozmaya uyan mahkeme, tüm istekleri karşılar şekilde yeniden usule uygun karar vermelidir. Mahkemece, açıklanan hususlar gözetilmeden, hükmün diğer yönlerinin kesinleşmiş olduğundan bahisle “aynı konuda yeniden karar verilmesine yer olmadığına” şeklinde hüküm kurulması usul ve yasaya aykırıdır.

Dava, gayrımenkul tellallık sözleşmesine dayalı alacak talebine ilişkindir.  Sözleşmede, alıcının komisyon ücretini emlak komisyoncusuna ödeyeceği kararlaştırılmıştır. Davacının dayandığı komisyon sözleşmesi, yasal şartlara uygun, geçerli bir tellallık sözleşmesidir. Taraflar arasında geçerli ve ayakta bulunan bir tellallık sözleşmesi bulunmaktadır. Davacı tellalın sözleşmede yazılı taşınmazı davalıya gösterdiği de ihtilafsızdır.  Tellallık sözleşmesi yapıldıktan ve yer gösterildikten sonra taşınmaz maliki ile irtibat kurulup taşınmazı satın alan kişi sözleşmede kararlaştırılan komisyon ücretinden sorumludur. Açıklanan nedenle, davacı tellallık ücretine hak kazanmıştır. Buna rağmen, yasal şartları oluşmadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmesi usul ve yasaya aykırıdır.

Davacı, ihale konusu taşınmazda lehine aile konutu şerhi bulunmasına rağmen kendisine satış ilanının tebliğ edilmediğini ileri sürerek ihalenin feshi talebinde bulunmuştur. Lehine tapuda aile konutu şerhi bulunan kişi, tapu sicilindeki ilgililerden ve dolayısıyla ihalenin feshini isteyebilecek kişilerdendir. Açıklanan nedenlerle, lehine aile konutu şerhi bulunan kişiye satış ilanının tebliğ edilmemesi ihalenin feshi nedenidir. 

Borçlu, emekli maaşına konulan haczin 5510 SK’nun 93. maddesi uyarınca kaldırılması talebinde bulunmuştur. 506 SK’nun geçici 20. maddesi kapsamında kurulan sandıklarca bağlanan maaşlar borçlunun SGK’dan ayrıca bir emekli maaşı aldığı tespit edilmedikçe 5510 SK’nun 93/1. maddesi uyarınca haczi mümkün değildir. Ancak 506 SK’nun 128. maddesi uyarınca kurulmuş olan sandıklardan alınan maaşların ise kısmen haczi mümkündür. Bu durumda, İİK’nun 83. maddesi kapsamında değerlendirme yapılarak oluşacak sonuca göre karar verilmelidir.

Borçlu, aleyhine başlatılan ilamsız icra takibinde,  meskeniyet şikayetinde bulunmuştur. Borçlunun meskeniyet şikayetinde bulunabilmesi için şikayete konu meskende oturuyor olması gerekmez. Birden fazla evi var ise, istediği taşınmazla ilgili olarak haczedilmezlik şikayetinde bulunmasına engel bir yasal düzenleme de yoktur. Öte yandan birden fazla dosyadan haczedilen mesken için ayrı ayrı meskeniyet şikayetinde bulunabilir. Açıklanan nedenlerle, borçlunun meskeniyet şikayetinin farklı bir icra dosyasına ilişkin olduğunun belirlenmesi halinde, derdestlik şartları oluşmayacağından, şikayet incelenerek oluşacak sonuca göre karar verilmelidir.

Davacı, davalı banka nezdinde açılmış olan hesaplarında bulunan paralarının bilgisi ve izni dışında internet yolu ile yapılan işlemler sonucu diğer gerçek kişi davalı hesabına  gönderilmesi nedeniyle uğradığı zararlarının tazmini isteminde bulunmuştur. Bankalar, kendilerine yatırılan paraları mudilere istendiğinde iade etmekle yükümlüdür. Mevduat, ödünç ile usulsüz tevdi sözleşmelerinin niteliklerini taşıyan kendine özgü bir sözleşmedir. Kişilerin banka hesabından hesap sahibinin bilgisi, işbirliği veya kusuru olmaksızın 3. kişilerce usulsüz olarak para çekilmesi, başka hesaplara aktarılmasından doğan zarardan banka sorumludur.   Davacının 3. kişilerle el ve iş birliği yaparak ya da başka şekilde kusurlu davrandıklarının kanıtlanamaması, davalı banka tarafından hesaplarda bulunan paraların güvenliğinin tam olarak sağlanamaması, etkili güvenlik önlemlerinin geliştirilememesi karşısında zararın tamamından sorumlu olduğunun kabulü gerekir.

Dava, 6102 SK’nun 792. maddesi uyarınca, rıza hilafına elden çıkan çekin istirdatı istemine ilişkindir. Rıza hilafına elden çıkan çekin istirdatına karar verilebilmesi için davacının dava konusu yaptığı çekin yetkili hamili olduğunu, çeki elinde bulunduranın da çeki kötü niyetle iktisap ettiğini ya da iktisapta ağır kusuru bulunduğunu ispat etmesi gerekir. Davalının çeki kötü niyetle iktisap ettiği ya da iktisapta ağır kusuru bulunduğu ispat edilememiştir. Yerel mahkemece, kıymetli evrakta mücerretlik ilkesi nazara alınmaksızın davanın kabulüne karar verilmesi hatalıdır.

Dava, tevkifat bildirimlerine dair kayıtların düzeltilmesi talebine ilişkindir. 5521 SK’nın 7. maddesine eklenen 3. fıkrada, 5510 SK ile diğer sosyal güvenlik mevzuatından kaynaklanan uyuşmazlıklarda, hizmet akdine tabi çalışmaları nedeniyle zorunlu sigortalılık sürelerinin tespiti talepleri hariç olmak üzere, dava açılmadan önce SGK’ya müracaat edilmesi zorunludur. Müracaata altmış gün içinde kurumca cevap verilmezse talep reddedilmiş sayılır. Kuruma karşı dava açılabilmesi için taleplerin reddedilmesi veya reddedilmiş sayılması şarttır. Somut olayda, dava açılmadan önce SGK’ya müracaat edilmemiştir. Bu durumda, davaya konu istemi hakkında SGK’ya müracaat edilmesi için süre verilmelidir. Verilen süre içerisinde dava şartı eksikliğinin tamamlanmaması halinde, dava şartı yokluğu sebebiyle davanın usulden reddine karar verilmelidir.

Dava, işçilik alacaklarının tahsili talebine ilişkindir. Kısmi dava ile dava edilen kısım için zamanaşımı kesilir. Henüz açılmayan (saklı tutulan) ve daha sonra ıslahla arttırılan bölüm için zamanaşımı işlemeye devam eder. Ancak bakiye alacak talep edildiği tarih itibarıyle geriye doğru zamanaşımı süresi içinde kalıyorsa zamanaşımına uğramadığı kabul edilmelidir. Kısmi davadaki alacak miktarı belirlendiği tarihten itibaren öncelikle ileriye doğru gerçekleşen alacak için mahsup edilmeli, bakiye alacak ise ondan sonraki süreyi kapsamalıdır. İlk kısmi davada belirlenen alacak mahsup edildikten sonra bakiyenin talep edildiği tarihten geriye doğru zamanaşımı süresi içinde kalan alacak, alacaklı lehine hüküm altına alınmalıdır.

Davacı, kıdem tazminatı, ihbar tazminatı ile sair işçilik alacaklarının tahsili talebinde bulunmuştur. Uyuşmazlık, iş sözleşmesinin işveren tarafından, zorlayıcı nedenlerle feshedilip feshedilmediği noktasında toplanmaktadır. 4857 SK’nun 25/III maddesinde, işçiyi işyerinde bir haftadan fazla süre ile çalışmaktan alıkoyan zorlayıcı bir sebebin ortaya çıkması halinde, işverenin derhal fesih hakkının olduğu belirtilmektedir. İşçinin iş sözleşmesinin zorlayıcı nedenlerle  feshi halinde, işverenin bildirim şartına uyma ya da ihbar tazminatı yükümlülükleri bulunmamaktadır. Ancak, kıdem tazminatının ödenmesi gerekir. Mahkemece, işyerinin bulunduğu Libya’da iç savaş çıktığı, iç karışılık ve savaş hali nedeniyle zorunlu olarak iş sözleşmesinin feshedildiği kabul edilmesine rağmen ihbar tazminatı talebinin de kabulüne karar verilmesi hatalıdır. 

Dava, takibe dayanak ilamın konusunun tazminata çevrilmiş tapu iptali ve tescil davası olması nedeniyle kesinleşmeden takibe konulamayacağı iddiasına dayalı icra takibinin iptali talebine ilişkindir. Taşınmaza ve buna ilişkin ayni haklara ilişkin ilamlar kesinleşmeden icraya konulamaz. Tapu iptali ve tescil istemi ile açılan ancak taşınmazın satılması ile tazminata çevrilen davada taşınmazın aynına yönelik bir hüküm içermeksizin tazminat kararı verilmiş olan ilam kesinleşmeden icraya konabilir. Mahkemece, açıklanan hususlar dikkate alınmaksızın, yazılı gerekçe ile takibin iptaline karar verilmesi usul ve yasaya aykırıdır.

Davacı, eşinin tren kazasında ölümü nedeniyle maddi ve manevi tazminat talebinde bulunmuştur. Davalı, bir kamu tüzel kişisidir. Davalı tüzel kişiliğin eylem ve işlemleri, kamusal niteliktedir. Talebin ileri sürülüş ve olayın gerçekleşme biçimine göre davanın davalı kamu tüzel kişiliğine yöneltilmesinin nedeni, hizmet kusurundan doğan zararın ödetilmesinin talep edilmesidir. Bu nevi taleplerin tam yargı davası olarak idari yargı yerinde açılacak davada ileri sürülmesi gerekir. Talebin hizmet kusurundan kaynaklandığı kabul edilerek  uyuşmazlığın çözümünde idari yargı yerinin görevli olduğu dikkate alınarak yargı yolu bakımından görevsizlik kararı verilmelidir.

Dava, itirazın iptali talebine ilişkindir. Muaccel bir borcun borçlusu, alacaklının ihtarıyla temerrüde düşer. Temerrüt, ya bir ihtar ile ya da dava açılması suretiyle gerçekleşir. Sebepsiz zenginleşmede, temerrüt faizi talep edilebilmesi için zenginleşenin bir ihtar ile ya da takip ya da dava açılmak suretiyle temerrüde düşürülmesi gerekir. İade talebinde bulunulmadan temerrüt faizi işlemez. Somut olayda davacı, asıl alacak ve işlemiş faizin tahsili amacıyla icra takibi yapmıştır. Takipten önce borçlunun temerrüde düşürüldüğü iddia ve ispat edilmeden işlemiş faize de hükmedilmesi hatalıdır. 

Boşanma davasının kabulüne karar verildikten sonra, kesinleşmeden evvel davacı davadan feragat etmiştir. İlk derece mahkemelerinin kararlarını bozup kaldırma yetkisi münhasıran Yargıtay’a aittir. Hüküm henüz kesinleşmemiş olsa da feragat üzerine mahkeme kendi kararını kaldıramaz. Açıklanan hususlar dikkate alınmaksızın, mahkemenin feragat üzerine ek karar ile davanın feragat nedeniyle reddine karar vermesi usul ve yasaya aykırıdır.

Dava, çaplı taşınmaza el atmanın önlenmesi ve ecrimisil taleplerine ilişkindir. Bu nevi davalarda, el atılan yerin değeri ile talep edilen tazminat toplamı üzerinden harç alınmalıdır. Sadece ecrimisil bedeli esas alınmak suretiyle karar ve ilam harcı alınması, el atmanın önlenmesi yönünden nisbi harç alınmaksızın davanın ikamesi ve yürütülmesi yasal olarak mümkün değildir. El atılan taşınmazın değerinin tespiti, bu değer üzerinden nispi peşin harcın alınması gerekirken, açıklanan hususlar dikkate alınmaksızın işin esası bakımından hüküm kurulması doğru değildir.

Dava, işçilik alacaklarının tahsili istemine ilişkindir. İş mahkemeleri kararlarına karşı temyiz süresi sekiz gündür. İş Mahkemeleri Kanunu’nda katılma yolu ile temyize ilişkin herhangi bir düzenleme yer almamaktadır. Ancak, İş Mahkemeleri Kanunu’nda açıklık bulunmayan hallerde HMUK hükümleri uygulanır. Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na eklenen “Geçici madde 3” atfıyla uygulanmakta olan 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nun 433/2. maddesi gereğince, iş mahkemelerinde de karşı temyiz isteminde bulunmak hakkı vardır. 

Dava, davalı belediyede fen memuru olarak görev yapan davacının açığa alındığı dönemde maaşından yapılan kesintinin iadesi için yapılan icra takibine yönelik itirazın iptali talebine ilişkindir. Davalı kurum, bir kamu kurumu olup, eylem ve işlemleri kamusal niteliktedir. Talebin İdare Hukuku kuralları çerçevesinde ve idari yargı yerinde değerlendirilmesi gerekmektedir. İdari yargı yerinde “itirazın iptali” biçiminde bir dava yolu bulunmadığından, adli yargı yerinde yargı yolu bakımından görevsizlik kararı da verilemez. Davacının talebi dinlenebilir nitelikte olmadığından davanın reddine karar verilmelidir.

Dava, işçilik alacaklarının tahsili istemine ilişkindir. İş mahkemesinin görevi kapsamında bulunan bir dava, dava tarihinde davalının yerleşim yerindeki veya işçinin işini yaptığı yerdeki iş mahkemesi veya iş davalarına bakmakla görevli asliye hukuk mahkemesinde açılmalıdır. İş mahkemesinin yetkisi kamu düzeni ile ilgili olduğundan, süresinde yetki itirazı yapılmamış olsa bile, mahkeme tarafından bu husus re’sen dikkate alınmalıdır. 6100 SK’nun 7. maddesinde, davalının birden fazla olması halinde ortak yetkili mahkemede dava açılmasına ilişkin düzenlemeler bulunmaktadır. Ancak söz konusu madde, iş mahkemelerinin yetkisinin tespitinde uygulanmaz. Çünkü 5521 SK’nun 5. maddesinde düzenlenen yetki kuralları ile işçiye davasını açacağı yetkili mahkeme konusunda seçimlik hak tanınmış olup davacı işçi bu hakkını davalıların yerleşim yerinde dava açmak yönünde kullanmıştır.